Κωνσταντίνος Μάνος.
"A Greek Portfolio"
Μια μέρα περπατούσα προς τη θάλασσα στη νότια ακτής της Κρήτης. Πέρα από την απόκρημνη ακτή που φαινόταν στο βάθος, σε απόσταση 300 χιλιομέτρων, βρίσκεται η Αφρική. Εδώ, τελειώνει η Ελλάδα. Η μέρα ήταν ζεστή και συννεφιασμένη κι εγώ διάλεξα ένα μονοπάτι που σκαρφάλωνε στα βράχια, μέσα στο γυμνό τοπίο. Τη σιωπή του τόπου τάραζε μόνο ο μακρινός ήχος από τα κουδούνια των προβάτων.
Καθώς βάδιζα, σηκώνοντας πού και πού το κεφάλι μου για να κοιτάξω τη θάλασσα, διέκρινα στο βάθος μια παράξενη μαύρη φιγούρα. Δεν άργησα να καταλάβω πως το ακίνητο εκείνο αντικείμενο ήταν ένας άνθρωπος καθισμένος σ’ ένα βράχο. Είχε ακουμπισμένο το κεφάλι του στο ένα χέρι, σκεπάζοντας τα μάτια του. Στο άλλο χέρι κρατούσε μια γκλίτσα που στήριζε στην μασχάλη του. Πλησιάζοντας, επιβράδυνα το βήμα μου ανεβαίνοντας προσεκτικά πάνω στα βράχια. Ένιωσα πως εισέβαλα σ’ έναν απέραντο ιδιωτικό χώρο, που η παρουσία μου θα μπορούσε να καταστρέψει. Όταν έφτασα πιο κοντά, κράτησα την αναπνοή μου από φόβο μήπως τον τρομάξω. Περίμενα πως θα σήκωνε τα μάτια του να με κοιτάξει από στιγμή σε στιγμή. Έπειτα σταμάτησα, λίγα μόλις μέτρα από τη γερμένη μορφή. Σήκωσα αργά τη φωτογραφική μηχανή και πάτησα το κουμπί. Τότε, εκείνος ανασήκωσε αργά το κεφάλι του, με κοίταξε ήρεμα και με καλημέρισε. Η φωτογραφία είχε τραβηχτεί κι εκείνη η εμπειρία είχε τελειώσει.
Κωνσταντίνος Μάνος
One day I was walking toward the sea on the southern coast of Crete. Beyond the distant cliffs lay Africa, two hundred miles away. Here Greece ends. It was a warm overcast day as I picked my way over the rocky outcroppings of the barren landscape. The silence of the place was touched only by the distant tinkling of sheep bells.
As I walked, raising my head occasionally to the sea, I began to discern an unusual black shape in the distance. Soon it became apparent that this immobile object was a man sitting on a rock. He was resting head in one hand, his eyes covered. His other hand grasped a shepherd’s staff, its crook resting under his arm. As I came closer, I slowed my pace and moved more gently over the rocks. I felt that I was invading a vast and serene privacy, which would be shattered by my presence. I held my breath as I moved closer for fear of startling the man. I expected him to look up at any moment; then I stopped, only a few feet from the bent figure. I slowly raised my camera and pressed the button. He slowly raised his head, looked at me calmly, and said good morning. The picture had been taken, and the experience was ended.
Constantine Manos
Κοιτάζοντας το χορό, Όλυμπος, Κάρπαθος, δεκαετία 1960 © Constantinos Manos
Οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας μάς επηρεάζουν βαθιά και μπορούν στην πορεία της ζωής μας να μας κατευθύνουν προς ένα ταξίδι αναζήτησης. Για τον Μάνο, ήταν οι ιστορίες για τη «χαμένη Εδέμ» των γονιών του, το νησί της Αφισιάς στη Θάλασσα του Μαρμαρά, που πυροδότησε τη φαντασία του. Ήταν η ζωή που εκείνοι έχασαν, μαζί με όλα τους τα υπάρχοντα κατά την έξοδο των ελλήνων προσφύγων από την Τουρκία το 1922. Ως μετανάστες στις Η.Π.Α., η νοσταλγία των γονιών του για τη ζωή τους στο χωριό, τον ώθησε να ταξιδέψει, να ανακαλύψει και να καταγράψει την αγροτική ζωή της Ελλάδας στις αρχές της δεκαετίας του 1960.
Αυτό που αρχικά μπορεί να ήταν μια νοσταλγική και ίσως ακόμη και μια ρομαντική αντίληψη της επιστροφής στις ρίζες της οικογένειάς του, τελικά οδήγησε τον Μάνο στα απομακρυσμένα χωριά και νησιά της Ελλάδας, όπου αντιμετώπισε μια εικόνα φτώχειας, απομόνωσης και βαθιά ριζωμένων παραδόσεων. Ακολούθησε τους αμετάβλητους κύκλους του μόχθου, των κακουχιών, της χαράς, της γιορτής και της τελετουργίας του θανάτου και μέσα από αυτά έπλεξε ένα μωσαϊκό ζεστής ανθρωπιάς και βυθισμένης στο σκοτάδι παρηγοριάς. Πρόκειται για έναν ποιητικό μετασχηματισμό της καθημερινής και μερικές φορές σκληρής ζωής, σε μαγικές εικόνες. Με ενδοσκόπηση και ταπεινότητα επιτρέπει στους πρωταγωνιστές του να αποκαλυφθούν, και με το πάτημα του κλείστρου και τις κλασσικές του συνθέσεις, μας οδηγεί σε καθολικές αλήθειες και έννοιες.
Η προσέγγισή του είναι τόσο εκλεπτυσμένη και οξυδερκής, που πολλοί άνθρωποι μένουν μόνο στην εθνογραφική πτυχή του έργου του. Κι ενώ αυτή με το χρόνο θα αποδεικνύεται πολύτιμη, παραμένει ωστόσο ως το εξωτερικό ένδυμα της ψυχής ενός λαού του οποίου αποκαλύπτεται η επιμονή, η υπερηφάνεια, η αξιοπρέπεια και οι βασικές αξίες. Χωρίς τεχνάσματα και με πόση απλότητα, εκθέτει ο Μάνος την ανθρώπινη πολυπλοκότητα!
Ο Μάνος λειτουργεί βέβαια, βάσει της ανθρωπιστικής φωτογραφικής παράδοσης του Henri Cartier-Bresson. Κάθε εικόνα φέρει μια πλειάδα εννοιών και μοναδικών λεπτομερειών από τις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Μας δείχνει πως αυτοί οι άνθρωποι, της θάλασσας και της ενδοχώρας, αγωνίζονται μέσα σε ένα περιβάλλον που το χαρακτηρίζεται ως το πεπρωμένο τους. Ενώ την ίδια ώρα, περικλείει στις εξαιρετικές εκτυπώσεις του, το κεφάλαιο της αγροτικής ζωής στην Ελλάδα.
Σε αυτήν τη γιορτή των 50 χρόνων του "A Greek Portfolio" του Κωνσταντίνου Μάνου, υπάρχει μία μοναδική ευκαιρία. Πέρα από τις διάσημες εικόνες του βιβλίου, η έκθεση αυτή δίνει στο κοινό τη σπάνια ευκαιρία να δει το ευρύ φάσμα των εικόνων που ο φωτογράφος δεν συμπεριέλαβε στο βιβλίο, αλλά των οποίων η ποικιλία και το βάθος είναι πράγματι εντυπωσιακά.
Η «αποφασιστική στιγμή» στη φωτογραφία, είναι κρίσιμη και μεγάλης σημασίας για κάθε φωτογράφο. Εξίσου σημαντική είναι και η επιλογή των εικόνων που αφηγούνται την ιστορία τους καλύτερα. Έτσι, η αποκάλυψη του συνόλου των εικόνων που έχουν τραβηχτεί, μας βοηθά να κατανοήσουμε πληρέστερα τη διαδικασία επιλογής, τη μέθοδο εργασίας και τη σκέψη του καλλιτέχνη. Με αυτό τον τρόπο ο Μάνος δεν κάνει μόνο μια ανεκτίμητη δωρεά προς το Μουσείο Μπενάκη, αλλά μας δίνει με ανοιχτή καρδιά την εικόνα της αγροτικής χώρας που κάποτε ήταν η Ελλάδα.
Γιάννης Δήμου
Childhood experiences are deeply affecting and can, at times, direct us to a voyage of discovery in later life. For Manos, it was the stories of his parents’ lost Eden on the island of Afisia in the Sea of Marmara that fired his imagination. It was a life they lost, along with all their belongings, in the exchange of populations between Greece and Turkey in 1923. As immigrants to the U.S. his parents’ longing for their past village life prompted him to travel, discover and record the rural life of Greece in the early 1960’s.
What initially may have been a nostalgic and perhaps even a romantic notion of a return to his family’s roots lead Manos to the remote villages and islands of Greece to confront a reality of poverty, isolation, and age old, ingrained, traditions. He followed the unchanging cycles of toil, hardship, joy, celebration, and the rituals of departure and through these wove a tapestry of warm humanity and benighted solace. It is a poetic transformation of the daily, and at times harsh, existence into images of magical moments. With introspection and humility he allows his protagonists to disclose themselves, and through the timing of the shutter and his classical compositions he leads us to truths, and meanings that are universal.
His approach is so refined and subtle that many people stay only at the surface of the ethnographic aspect of the work. And while that, with time, will prove valuable, it remains as the outer clothing of the soul of a people whose perseverance, pride, dignity, and core values are revealed. With what utter simplicity and lack of artifice Manos exposes human complexity!
It is, of course, in the humanistic photographic tradition of Henri Cartier-Bresson that Manos functions. He brings to each image a myriad of connotations and unique details to each remote area of the country. He shows us how these peoples, of the sea and of the land, struggle within the environment that is their particular destiny. While at the same time closing, in prints of great beauty, the chapter of rural life in Greece.
There is a unique opportunity, here, in this celebration of Constantine Manos’ 50 years of the “Greek Portfolio”. This exhibition provides the public, along with the famous images of the book, the rare chance to see the wide range of images that were edited out of the book by the photographer, but whose variety and depth
are truly impressive.
Capturing the one magical moment in a single image is crucial and critical for every photographer. The editing and choice of which image tells its story best is equally important. Thus the full disclosure of images taken, provide us with a fuller understanding of the photographer’s process of selection and his method of working and thinking.
In this way Manos has not only made an invaluable donation to the Benaki, but has with an open heart given us a vision of what we, as a rural nation, once were.
John Demos, Curator
Αγόρι με τσέρκι, Κρήτη, δεκαετία 1960 © Constantinos Manos
Επιστροφή από τους αγρούς, Κριτσά, Κρήτη, δεκαετία 1960 © Constantinos Manos
29 Μαίου εως 30 Ιουνίου 2015
ΤΡΙΚΟΥΤΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
Καθημερινα 10,00 - 13,30 & 19.00 -21.00
Εγκαίνια 29 Μαίου . Ωρα 21.00